Marlou van Paridon – Doet u zinvol werk? – Filosofisch Café Haarlem

Impressie van de bijeenkomst van het Filosofisch Café Haarlem op 21 maart 2018

Op deze avond hield Marlou van Paridon een inleiding voor zo’n 60 aanwezigen over de ‘Zin aan het werk’. Marlou van Paridon, MA studeerde Filosofie in bedrijf aan de VU en is als docent verbonden aan de ISVW waar zij onder meer de opleiding Zin geven aan werk geeft. Daarnaast heeft zij in Amsterdam een praktijk voor socratische training en begeleiding.

Met een PowerPointpresentatie begon zij haar inleiding: Zin geven aan werk
Marlou gaf aan dat zingeving voor haar een oerthema is, dat ze van jongs af aan hier mee bezig was. Zoals bij haar eerste baan in de marketing die ze 5 jaar gedaan heeft omdat ze er goed in was en complimenten kreeg. Maar eigenlijk vond ze het niets, het was niet zinvol voor haar.

Dit is ook in haar visie het lastige van zingeving. Iedereen denkt dat ze het wel weten maar vaak wordt zingeving verward met wensbeelden, verwachtingen van anderen of normen om iets te bereiken.

Voor Marlou gaat zingeving om:

Het verlangen dat jou drijft
Dat wat jou verbindt
Wat voor jou moeiteloos gaat maar niet zonder oefening
Het is er al. Dat wat jou raakt

Het verlangen dat jou drijft
Straks ga je toch dood maar wat zit in jouzelf wat motiveert jou om op te staan? Wat is het verlangen dat jou drijft? Wat doe je om het doen? Waarbij is het doen voor jou de beloning? Ook als anderen dit afkeuren of niemand je erom waardeert.

Dit verlangen is voor iedereen anders. Iedereen heeft een uniek verhaal, maar is niet de auteur van zijn verhaal. Hannah Arendt geeft in De menselijke conditie aan dat pluriformiteit een voorwaarde is voor het menselijk bestaan.

Marlou geeft aan dat zij haar unieke verhaal ontdekte toen ze in aanraking kwam met de filosofie. Ze wist meteen dat ze daar op haar plek zat, ze wilde niets anders dan filosofie studeren. Haar man was niet enthousiast en als de opvoeding van haar kinderen haar van studeren afhield verzuchtte ze weleens: “Was ik maar een Joodse man”.

In het Symposium, een dialoog geschreven door Plato, gaat het om de liefde als scheppingsvorm op verschillende niveaus. De zielsdelen van Plato (Het lichaam is de kerker van de ziel) corresponderen met niveaus van zingeving:

Zielsdeel	Niveau van zingeving	Het verlangen
Buik	Het fysieke	Lichamelijk, zintuigelijk: Masseur, bakker, timmerman
Hart	Het gevoelsmatige	Gevoel, zorg, contact: Politie, zorgmedewerker
Hoofd	Het mentale	Denken, ontdekken: Docent, onderzoeker, filosoof
Balans	Het verbindende	Dienstbaar, rechtvaardigheid: Politicus, activist

Het gaat hierbij ook om de uitspraak van Socrates: Ken u zelf. Als iedereen trouw is aan zichzelf dan komt alles op zijn plek. Als ambtenaar moet je van de zeurende burgers houden en als bouwondernemer moet je niet een slechte betonkwaliteit gebruiken om je winst te verhogen. Je zit op je plek als je weet wat het goede is en dat je dat uit liefde wilt doen.

Marlou gaf een voorbeeld van een regisseur die al jaren geïnteresseerd was in compost en wormen. Deze aanvankelijk weinig gewaardeerde hobby heeft uiteindelijk geresulteerd in een onderneming die warmtesystemen voor campings aanlegt.

In de Phaedrus, een andere dialoog geschreven door Plato, gaat het om de vervoering. Hier wordt de metafoor gehanteerd van de ziel als een span paarden met een menner:

Eros, het zwarte paard, is het begerende zielsdeel: de fysieke verlangens, de zintuigelijke genietingen, arbeid, ambacht en kunsten.
Thymos, het witte paard, is het strevende zielsdeel: vuur en overtuiging van het hart, sociale verlangens, waakzaamheid, zorgzaamheid en esthetiek.
Ethos, de menner, is het kennende zielsdeel: brengt balans, verlangen naar wijsheid, richting, besturen en wetenschap bedrijven.

Hierna liet Marlou een 6-tal foto’s zien van mensen die zij heeft geïnterviewd over zingeving. Barbara Baarsma, bijzonder hoogleraar economie, gaf aan dat ze niet zoveel heeft met zingeving maar dat ze haar intuïtie gebruikt. In de visie van Marlou doet Barbara Baarsma dan toch, stiekem, aan zingeving.

Dat wat jou verbindt
Het idee van verbinding heeft voor de meeste mensen misschien meer met zingeving te maken dan het fysieke, gevoelsmatige of mentale. Verbinding staat dan ook centraal in zingeving, want het is de verbindende factor tussen de drie zinsdelen. De mens is empathisch en daardoor verbonden. Je bent verbonden met jezelf en je eigen verleden, met de dingen om je heen, met andere mensen en met de eeuwigheid. Om deze verbinding concreet te maken heeft René Gude het Agoramodel ontwikkeld. Op de agora, het plein waar het sociale leven zich afspeelt, staan acht gebouwen, sferen of ontmoetingsplaatsen. Deze zijn verdeeld in:

Levenssferen: Privé, privaat, publiek en politiek
Trainingspraktijken: Religie, sport, kunst en filosofie

In je opvoeding verblijf je meestal in 2 van de acht gebouwen. Marlou geeft aan dat zij als dochter van een winkelier is opgegroeid in de levenssferen privé (gezin) en privaat (werk en commercie). In lijn met deze levenssferen ging zij naar de HEAO. Maar pas toen zij de filosofie tegenkwam wist zij dat daar haar zingeving lag, in de trainingspraktijk van de filosofie (onderzoek, kennis, wijsheid). Om jezelf te leren kennen en te weten waar jouw zingeving ligt moet je ook kennis nemen van andere, nog niet bekende gebouwen.

Wat voor jou moeiteloos gaat maar niet zonder oefening
Dit zijn de dingen waar je altijd al goed in was, waar je niet per se trots op bent, waar (soms) niemand op zit te wachten en waar je je hele leven in oefent. Marlou geeft aan dat in de huidige tijd dit lastig is. Waar je goed in bent is vaak niet meer interessant, dan wil je weer iets anders leren. De mensen willen nu meer generalist worden dan specialist. Het gaat hier om het oefenen van de toonladders door een musicus die dan plotseling een prachtig lied kan spelen of het voorbeeld van Paul de Blot die 1 ½ jaar lang moeren moest ontwerpen. In het begin vond Paul de Blot het helemaal niets, maar na verloop van tijd begon hij er aardigheid in te krijgen, waarna het voor hem een zinvolle activiteit werd. Een voorbeeld van wat Plato in de Zevende brief noemt: “Iets wordt van jou als je het draagt”.

Het is er al. Dat wat jou raakt!
De muze, de genade, het talent, de gift van het spreken en ook het inzicht, de vonk, de herkenning, het weten. Je kunt het niet maken, je kunt het alleen maar toelaten. Je weet niet wat het is, maar je kan er wel voor openstaan. Marlou geeft aan dat je hiervoor je bewustzijn moet verlagen, bijvoorbeeld door meditatie, om je onbewustzijn de mogelijkheid te geven om jouw zingeving naar boven te laten komen. Als dit gebeurt dan is het als een herinnering aan wat je al wist, je wordt dan geraakt door iets wat resoneert in je ziel.

Samenvattend kan je zeggen dat ZIN:

Het verlangen is wat jou drijft
Dat wat jou verbindt
Wat voor jou moeiteloos gaat maar niet zonder oefening
Er al is en het raakt aan jou

Na de pauze ging Marlou van Paridon in op vragen en reacties vanuit de zaal.

Een spreker gaf aan dat we nu in een bijzondere tijd leven, dat we nu de luxe hebben om na te denken over zingeving. Tot voor kort was dit alleen voorbehouden aan een kleine elite.
Marlou gaf aan dat dit een terechte constatering is maar dat je onze luxepositie ook kan uitleggen dat we nu de plicht hebben om na te denken over onze zingeving. En zij constateert, wellicht onder invloed van de social media, dat de meeste individuele zingevingen op elkaar lijken en daardoor weer erg conservatief zijn.

Een spreker vroeg zich af hoe de zingeving van Plato zich verhoudt tot de piramide van Maslow.
Marlou gaf aan dat bij Maslow sprake is van een behoeftehiërarchie. Telkens als de behoefte op één niveau is bevredigd dan ga je naar het volgende niveau. Bij Plato gaat het om het verlangen om het voelen wat je wilt. Het kwijtraken van dit verlangen is het ergste wat je kan overkomen. Dit zie je bij mensen met een depressie.

Een spreker gaf aan dat in het boek wordt toegewerkt naar de Cirkel van Zin maar dat het hem niet duidelijk is hoe je deze cirkel nu in je dagelijks leven geïmplementeerd krijgt.
Marlou gaf aan dat de Cirkel van Zin een filosofisch model is om het proces van zingeving bij mensen en organisatie te duiden. Mensen zijn constant in beweging en hierbij kun je verschillende fasen onderscheiden van de interactie met de wereld. Bijvoorbeeld:

Registreren: Informatie toelaten, gevoelens, zintuigen, intuïtie
Incorporeren: Stilstaan, ontspanning, lichamelijkheid, verbeelding
Delen: Verbinding maken, dialoog, hart
Presteren: Actie, focus, ontwikkeling, deskundigheid

Marlou geeft aan dat bij het presteren het ego erbij komt. Dit is het ego van het ‘zwarte paard’ die de ziel ondersteunt. Het is niet een ego die voor de ziel gaat staan.

Een spreker vroeg zich af hoe hij nu kan weten of zijn zin authentiek is en hoe relevant dit is.
Marlou gaf aan dat je dat pas op termijn weet. Als je hiervoor blijft kiezen tegen alle verdrukking in.

Een spreker vroeg zich af of zijn zin maatschappelijk waarde moet hebben. Hij had zijn hele leven enthousiast drankblikjes ontwikkeld wat wellicht niet zoveel maatschappelijke waarde heeft.
Marlou gaf aan dat maatschappelijke waarde geen criterium is. Als de spreker dat enthousiast heeft gedaan gedurende lange tijd dat heeft het voor hem duidelijk zin gehad.

Een spreker vroeg zich af wat nu zin is. Het huis schoonmaken vindt de spreker heel bevredigend maar om dit zinvol te vinden lijkt weer erg egoïstisch.
Marlou geeft aan dat de term egoïstisch een negatieve klank heeft en dat je daar weg moet blijven. Alles moet zijn plek hebben en ook het huis schoonmaken kan heel zinvol zijn. Het past waarschijnlijk alleen niet in de wensplaatjes van de social media.

Een spreker gaf aan dat er mensen zijn geweest die gifgas hebben ontwikkeld. Hij ziet niet goed hoe je hierover een waardevrij oordeel kan hebben en dit zinvol kan maken.
Marlou geeft aan dat het zoeken naar zingeving geen oplossing is voor een perfecte samenleving. De mens is ook een machtswellusteling, wil zich ook profileren en stelt soms zijn ego op de voorgrond.

Een andere spreker gaf aan dat Robert Oppenheimer, de ‘vader van de atoombom’, later gevoelens van schuld en afschuw heeft gehad voor het bouwen van dit massavernietigingswapen.
Marlou gaf aan dat dit dilemma’s zijn. Moet je dan maar niets doen? Leidt dat tot een verbetering? Haar advies is om dicht bij jezelf te blijven en te bedenken dat jij God niet bent.

Een spreker vroeg zich af of je niet veel van jouw zin inlevert als je gaat werken bij een organisatie.
Marlou gaf aan dat een organisatie ook een zin heeft en dat het wervings- en sollicitatieproces mede tot doel heeft om te zien of de mensen passen bij het bedrijf. Maar bedrijven ontwikkelen zich ook. In het begin is het vaak de liefde van de oprichter en later meer winst gedreven.

Een spreker vroeg zich af als het leven geen zin meer heeft, je kunt spreken van een voltooid leven.
Marlou gaf aan dat ze hier geen antwoord op kan geven, dat dit zeer persoonlijk is en dat je het soms moet respecteren. Maar geen zin of geen verlangen dat bestaat eigenlijk niet. Het is meer dat mensen er niet bij kunnen. Het is dan zoeken hoe ze toch ‘hun schat kunnen opgraven’.

Een spreker vroeg zich af of zingeving ook afhankelijk kan zijn van de omstandigheden. Dat je bijvoorbeeld naar je werk gaat om je collega’s te helpen.
Marlou gaf aan dat het helpen van een ander en waardering krijgen voor iedereen plezierig is maar dat dit niet de kern mag vormen van jouw zingeving. Je maakt je dan afhankelijk van de bedankjes en je zal dan ook altijd een keer worden teleurgesteld. Je raakt dan gekwetst en raakt je verlangen kwijt. Het is beter om hierin stoïcijns te opereren.

Een spreker vroeg zich af of je ook mag verlangen om er alleen maar te zijn. Is bewegen een norm?
Marlou gaf aan dat bewegen geen norm is. Het gaat erom wat voor jou waarachtig is. Zijzelf heeft ook periodes dat ze alleen maar wil studeren of alleen maar wil zijn.

Een spreker vroeg zich af of geen zin om naar je werk te gaan voldoende reden is om niet naar je werk te gaan.
Marlou geeft aan dat dit afhankelijk is van hetgeen je met jezelf hebt afgesproken. Je hebt hierbij 1^e en 2^e ordes van verlangens. In hoeverre is geld de noodzaak, hoe speelt je arbeidsethos mee. Maar als je elke dag geen zin hebt, dan is het tijd om om je heen te kijken. Je moet trouw blijven aan jezelf of zoals Nietzsche zegt: ‘Wat heb je waarlijk liefgehad’. Het is een strijd tussen hoofd en hart en je moet zelf uitmaken wie hier de baas is.

Een spreker vroeg zich af hoe dat nu werkt met de levenssferen van René Gude.
Marlou geeft aan dat René Gude het idee van levenssferen heeft ontleend aan de Duitse filosoof Peter Sloterdijk. In haar geval betekende het opgroeien in de private levenssfeer (werk en commercie) als dochter van een winkelier dat zij zich lang heeft afgezet tegen spullen. Dat ze pas sinds kort dit verband heeft gelegd. En ook dat als je ouder wordt je van meer levenssferen kennis kan nemen en dat dan een groei in de betekenis van je leven kan realiseren, je kwaliteit van leven omhoog gaat.

Het was een zinnige avond die heeft geïnspireerd om op zoek te gaan naar de Zin die in ieders onbewuste al aanwezig is. Na afloop bleef Marlou van Paridon aanwezig om vragen te beantwoorden en boeken te signeren.

Gerrit van Elburg